De titel van dit artikeltje bestaat eigenlijk uit 3 zinnen:
- Ik heb een absoluut gehoor
- Ik heb geen absoluut gehoor
- Ik heb absoluut geen gehoor
Onlangs keek ik naar een aflevering uit 2014 Universtiteit van Nederland over het fenomeen absoluut gehoor. link. Ik werd daardoor getriggerd omdat er een hoop niet ter zake doende dingen langskwamen. Dat niks met absoluut gehoor te maken heeft.
Wiki zegt over absoluut gehoor het volgende: "Een absoluut gehoor (soms ook perfect gehoor genoemd, wat niet helemaal hetzelfde is) is het vermogen van een luisteraar om tonen muzikaal te benoemen zonder eerst een referentietoon te hebben gehoord. Het absoluut gehoor komt slechts bij een minderheid van de muzikale luisteraars voor en kan variëren wat betreft nauwkeurigheid en toepassingsgebied". Anders gezegd: iemand kan de toonhoogte herkennen en benoemen. "Dit is een Fis, of een D, enz." Maar daarvoor moet de persoon wel een instrument kennen die tonen produceert en dan kan hij de notennamen uit het hoofd bepalen.
Wat Wiki zegt is dus ook niet helemaal waar: Er is geen relatie van iemand met een een absoluut gehoor en zijn/haar muzikaliteit. Absoluut gehoor is een fenomeen die een ieder kan hebben zonder ooit een instrument gespeeld te hebben of toonhoogte kan herkennen bij de notennaam. Er zijn dus ook mensen met een absoluut gehoor die helemaal niet een bijzondere muzikaliteit vertonen en het meestal van zichzelf niet weten. Het is een fysiek fenomeen dat zich in de hersenen afspeelt bij een klein deel van de mensheid.
Een bijzonder voorbeeld van iemand die een absoluut gehoor heeft én geleerd heeft de noten te benoemen tot in het extreme (ook elk denkbaar akkoord of cluster) is dit jongetje: link
Het hebben van een absoluut gehoor is niet altijd handig, tenzij je componist bent en de muziek al in je hoofd hoort en bij notennaam kunt reproduceren. Voorbeelden genoeg in de literatuur zoals Beethoven die zijn muziek hoorde in zijn hoofd, terwijl hij op het laatst al stokdoof was. Hij herkende de notennamen en schreef ze op.
Ik ken ook mensen met een absoluut gehoor waarbij ze alles een halve toon lager horen. Dat kwam omdat hun eerste referentie, het leren van de notennamen, gebeurde op een piano die een halve toon te laag stond. Bekend ook zijn musici met een absoluut gehoor die barokmuziek spelen. Ook die stemming (toonhoogte-notennamen) zijn anders dan de huidige. Allemaal lastig dus.
Om het nog wat ingewikkelder te maken: er zijn mensen met een absoluut gehoor die niet de samenhang van akkoorden herkennen (tonica-subdominant-dominant relaties) maar alleen muziek kunnen herleiden aan de afzonderlijke noten. Die missen het "geheim" van de muziek. De relatie tussen melodie en harmonie. En harmonie als fenomeen. Zoiets als kijken naar een Rembrandt en alleen de kleurnummers kunnen reproduceren.
Er bestaat ook het fenomeen relatief gehoor. Wiki: "Een relatief gehoor is het vermogen om de relatie tussen twee of meer gegeven tonen op het gehoor te herkennen. Men noemt het 'relatief' omdat iedere nieuwgevonden toonafstand of toonhoogte is afgeleid of in betrekking staat met andere tonen. Het relatieve gehoor is als aanleg aangeboren en kan door oefening ontwikkeld worden. Door het brede publiek wordt absoluut gehoor als een bewijs van muzikaliteit gezien. In werkelijkheid is er geen aantoonbaar verband. Absoluut gehoor zegt namelijk niks over de relaties tussen de tonen die uiteindelijk de muzikale constructie en dus de betekenis bepalen. Het relatieve gehoor daarentegen is daadwerkelijk van groot belang voor de muzikant.".
Gek genoeg klopt dit ook niet helemaal: een relatief gehoor kan ontwikkeld worden, maar de mate waarin, wordt bepaald door de aanleg. Ehh..Ook daar zijn dus wel de nodige anekdotes te vertellen van conservatoriumleerlingen die deze training niet of nauwelijks volbrachten en desondanks uitstekende musici werden. Omdat ze een perfect gehoor hadden voor hun instrument.
Trouwens dat belang voor een goed relatief gehoor is niet alleen voor musici, maar meer nog voor componisten. Componisten die bij gebrek aan een absoluut gehoor toch mooie muziek schrijven. Of voor producenten/dirigenten die muziek "herkennen" door hun samenhang. De regisseur die de muziek kiest als soundtrack voor onder een film. Ook daar zijn wel wat spannende verhalen over te vertellen. Eigenlijk iedereen die iets met muziek doet.
Je mag dus blij zijn met een goed relatief gehoor. Met een goed relatief gehoor kun je - nadat je een noot gehoord hebt bij notennaam - de rest van de noten "op je gehoor" bepalen door middel van intervallen (afstand tussen twee noten en akkoorden). Je hoort ook de relatie tussen de akkoorden. Die training vormt een onderdeel van een muziekstudie. Het verschil in kwaliteit van een relatief gehoor zijn hetzelfde als bij absoluut gehoor"
- Ik heb een goed relatief gehoor
- Ik heb een slecht relatief gehoor
- Ik heb geen relatief gehoor
Muzikaliteit van een persoon helpt nu wel: een muzikaal iemand heeft meestal ook een goed relatief gehoor en/of kan het minstens ook leren door training (solfège).
Of je maakt je helemaal niet druk over wat je hoort: je fluit het melodietje feilloos mee, je speelt foutloos mee in je kamer op je gitaar op Spotify. Je doet op je "gevoel" wat juist is. Met of zonder absoluut gehoor, maar in ieder geval wel met een goed relatief gehoor. Zo verbaasde ik mij menigmaal hoe mijn kinderen complexe melodieen tot in de perfectie wisten te onthouden. Eigenlijk iedereen die iets met muziek doet heeft zo zijn manieren om de muziek "eigen" te maken. Wat dat nu precies is, daar zijn de geleerden nog lang niet uit.
